ABD’de dünden bugüne başkanlık seçimleri ve sonuçları

ABD’de seçim heyecanı devam ediyor. Milyonlarca seçmen, 5 Kasım’da ülkenin geleceğini şekillendirecek bu kritik seçim için sandık başına gitmeye hazırlanıyor. Seçmenler, sadece kendi ülkelerini değil, birçok öbür ülkeyi de etkileyecek bu değerli karar için en uygun adayları değerlendirmeye alıyor. Ayrıyeten, günlük hayatlarını direkt etkileyen maddelerin oluşturulmasında hayati bir rol üstlenen Kongre üyeleri için de oy verme süreci gerçekleştirilecek.

ABD SEÇİMLERİNİN EN’LERİ

California Santa Barbara Üniversitesi tarafından desteklenen ABD Başkanlık Projesi datalarına nazaran; George Washington, oy birliğiyle seçilen birinci ve son lider olarak tarihe geçti. Ayrıyeten, 1 oy farkla lider olan yahut rakiplerini büyük farklarla geride bırakan adayların yarıştığı seçimler de bu tarih boyunca değerli bir yer edindi.

EN FAZLA OYU ALAN DEĞİL, EN FAZLA DELEGEYİ ALAN KAZANIYOR

Amerika Birleşik Devletleri’nde başkanlık için en fazla oyu alan değil, en fazla delegeye ulaşan adayın seçilmesini sağlayan Seçiciler Kurulu (Electoral College) sistemi uygulanıyor. Her eyaletin muhakkak bir delege sayısı bulunuyor ve o eyaletteki oyların çoğunluğunu alan parti, tüm delegeleri kazanıyor.

Bu sistemin sonucu olarak, 1824, 1876, 1888, 2000 ve 2016 yıllarında yapılan seçimlerde, halk oyunu en çok alan adaylar, Seçiciler Kurulu’ndaki delege sayılarının yetersizliği nedeniyle başkanlık koltuğuna oturamadı.

İLK BAŞKANLIK SEÇİMİNİ GEORGE WASHINGTON KAZANDI

ABD’de ilk başkanlık seçimi, 4 Şubat 1789’da gerçekleştirildi ve bu seçimde 12 aday yarıştı. O devir, bugünkü yüzölçümünün üçte biri kadar bir alana sahip olan ABD’de Seçiciler Kurulu 69 üyeden oluşuyordu. Her üye, lider ve lider yardımcısı için olmak üzere 2 oy kullanma hakkına sahipti.

George Washington, 69 oy alarak oy birliğiyle ülkenin ilk başkanı oldu. John Adams ise 34 oyla birinci lider yardımcısı olarak vazifeye başladı.

1792’deki ikinci başkanlık seçimlerinde Washington, 132 Seçiciler Kurulu oyunun tamamını yine kazandı ve John Adams da 77 oy alarak lider yardımcısı oldu.

1796 yılında yapılan seçimlerde John Adams, Seçiciler Heyetinin 138 oyundan 71’ini alırken, Thomas Jefferson 68 oy elde etti. Adams, 3 oy farkla ABD Başkanı olarak göreve başladı.

1804’teki beşinci başkanlık seçimlerinde Demokratik-Cumhuriyetçi Parti’nin adayı Thomas Jefferson, Federalist Parti’nin adayı Charles Cotesworth Pinckney ile yarıştı. Seçiciler Konseyinde 162 oy alan Jefferson, oyların yüzde 92’sini kazanırken, Pinckney sırf 14 oyda kaldı. Jefferson, büyük bir farkla yine lider seçildi.

1816’daki sekizinci başkanlık seçimlerinde ise Demokratik-Cumhuriyetçi Parti’nin adayı James Monroe, Seçiciler Kurulu’nda 183 oy alarak başkanlık koltuğuna oturdu. Federalist Parti’den Rufus King ise yalnızca 34 oyda kalmıştı. Monroe, yüzde 83,9 oranıyla başkanlık misyonunu üstlendi; bu seçim, Federalist Parti’nin son lider adayı olarak tarihe geçti.

MONROE, 235 SEÇİCİ ŞURA ÜYESİNDEN 231 OY ALARAK LİDER OLDU

1820 yılında gerçekleştirilen 9. başkanlık seçimlerinde James Monroe, 235 Seçiciler Kurulu oyunun 231’ini kazanarak dikkat cazip bir muvaffakiyet elde etti. Rakibi John Quincy Adams ise sırf 1 oy alabilmişti. Bu seçim, bir lider adayının karşısında tesirli bir rakip olmadan yarıştığı son seçim olarak kaydedildi.

1824 yılındaki 10. başkanlık seçimlerinde Demokratik Cumhuriyetçi Parti adayı Andrew Jackson, halk oyunun yüzde 41,3’ünü alırken, rakibi John Quincy Adams yüzde 30,9 oranında oy elde etti. Seçiciler Heyetinde ise Jackson 261 üye ortasından 99 oy alırken, Adams 84 oyla onu takip etti. Başka lider adayları da belli oranlarda oy topladı.

Jackson, hem halk oyunda hem de Seçiciler Şurası’nda en yüksek oyu almasına karşın, hiçbir aday çoğunluk sayısı olan 131 oyu elde edemedi. Bu seçimler, 1800 yılında ABD Temsilciler Meclisi tarafından sonuçlandırılan seçimlerin akabinde ikinci kere gerçekleşmişti ve sonuç olarak John Quincy Adams başkanlık koltuğuna oturdu.

1824 seçimleri, ABD tarihinde hem halk oyunu hem de Seçiciler Heyeti’nde en fazla oyu alan adayın seçimi kazanamadığı tek durum olarak öne çıkıyor. Ayrıyeten, bu seçimler halk oylarının kayıt altına alındığı birinci seçimler olarak da tarihî bir değer taşıyor.

HALK OYLAMASINDA POLK, RAKİBİNE YÜZDE 1,4’LÜK FARK ATTI

1844 yılında gerçekleşen 15. başkanlık seçimlerinde Demokrat aday James K. Polk, Whig Partisi’nin adayı Henry Clay’i geride bırakarak zafer kazandı. Seçimler, kölelik ve Texas’ın ilhakı üzere tartışmalı hususlar nedeniyle hayli gergin bir ortamda yapıldı.

Polk, halk oylamasında yüzde 49,5’lik bir oy oranıyla, Clay’in elde ettiği yüzde 48,1’lik oranı az bir farkla geçti. Bu durumda Polk, rakibine sadece 40 binden daha az bir oy farkıyla üstünlük sağladı. Seçiciler Şurasında da 170 oy toplayarak Clay’in 105 oyunu geride bırakarak başkanlık misyonuna seçildi.

HAYES, 1 OY FARKIYLA BAŞKANLIK SEÇİMLERİNİ KAZANDI

1876’da Cumhuriyetçi aday Rutherford B. Hayes, halk oylamasında yüzde 48’lik bir dayanak alırken, rakibi Demokrat Samuel Tilden ise yüzde 51’lik bir oy oranına ulaştı. Lakin seçim sonuçları, Seçiciler Heyetinde farklı bir tablo ortaya koydu; burada Hayes 185 oy alırken, Tilden 184 oyda kaldı. Böylelikle Hayes, sadece bir oy farkla başkanlık koltuğuna oturdu.

8 BİN 355 OY FARKIYLA HALK OYUNU ÖNDE BİTİRDİ

1880 yılında gerçekleştirilen 24. başkanlık seçimlerinde Cumhuriyetçi James A. Garfield, halk oylamasında yüzde 48,32’lik bir oran elde ederken, Demokrat Partinin adayı Winfield Scott Hancock ise yüzde 48,21’lik bir dayanak aldı. Garfield, toplamda 4 milyon 453 bin 611 oy toplayarak, rakibi Hancock’un 4 milyon 445 bin 256 oyuna karşılık 8 bin 355 oy farkla seçimi kazanmayı başardı. Bu seçim, ABD tarihindeki en yakın sonuçlardan biri olarak kayıtlara geçti. Seçiciler Konseyinde da Garfield, 214 oy alarak Hancock’un 155 oyunu geride bıraktı.

62 BİNDEN FAZLA OY FARKI

1884 yılında gerçekleştirilen 25. başkanlık seçimlerinde Demokrat Partinin adayı Grover Cleveland, yüzde 48,9 oy alarak Cumhuriyetçi James G. Blaine’in yüzde 48,2’lik dayanağını geride bıraktı. Cleveland, toplamda 4 milyon 915 bin 586 oy toplayarak, rakibi Blaine’in 4 milyon 852 bin 916 oyuna karşılık 62 binden fazla oy farkıyla seçimi kazandı. Seçiciler Heyetinde Cleveland 219 oy alırken, Blaine 182 oyda kaldı.

Dört yıl sonra, 1888’deki seçimlerde ise Cumhuriyetçi Benjamin Harrison, yüzde 47,8 oy alarak Demokrat Grover Cleveland’ın yüzde 48,6’lık oranını geride bıraktı. Cleveland, halk oylamasında Harrison’a yüzde 0,8’lik bir farkla üstünlük sağlasa da Seçiciler Heyetinde 233 oy alarak lider seçilen Harrison, Cleveland’ın 168 oyunu geride bıraktı.

WILSON, SEÇİCİLER ŞURASINDA 435 OYLA KAZANDI

1904 yılında gerçekleştirilen 30. başkanlık seçimlerinde Cumhuriyetçi aday Theodore Roosevelt, oyların yüzde 56,4’ünü kazanarak Demokrat rakibi Alton B. Parker’ın yüzde 37,6’sını geride bıraktı. Roosevelt, toplamda 7 milyon 625 bin 599 oy alırken, Parker 5 milyon 83 bin 501 oyda kaldı. Seçiciler Kurulu’nda ise Roosevelt 336 oy ile büyük bir farkla zaferini ilan etti, Parker ise 140 oyda kaldı.

Bir sonraki seçim ise 1912 yılında yapıldı ve bu sefer Demokrat aday Woodrow Wilson, halk oylamasında yüzde 41,8’lik bir takviye buldu. En yakın rakibi İlerici Parti’nin adayı Theodore Roosevelt ise yüzde 27,4 oy aldı. Seçiciler Kurulu’nda Wilson 435 oyla büyük bir üstünlük sağlarken, Roosevelt sırf 88 oyda kaldı ve Wilson bu seçimde de kıymetli bir farkla başkanlığa yükseldi.

HARDING, YÜZDE 60,3’LÜK HALK OYU İLE KAZANDI

1920’de gerçekleştirilen 34. başkanlık seçimlerinde Cumhuriyetçi Warren G. Harding, halk oylamasında yüzde 60,3’lük bir oranla öne geçti. Demokrat James M. Cox ise yüzde 34,1 oy aldı. Seçiciler Heyeti’nde Harding, 404 oyla büyük bir üstünlük sağlayarak Cox’un 127 oyunu geride bırakarak başkanlık koltuğuna oturdu.

1936 yılında yapılan seçimlerde ise Demokrat Franklin D. Roosevelt, halk oylamasında yüzde 60,8’lik bir hisse alarak Seçiciler Heyeti’nde da yüzde 98,5’lik bir muvaffakiyet elde etti.

Cumhuriyetçi Dwight D. Eisenhower, 1952 seçimlerinde halk oylamasının yüzde 54,9’unu kazanarak Seçiciler Heyeti’nde da yüzde 83,2’lik bir oranla başkanlık misyonuna getirildi. Eisenhower, 1956 yılında yapılan seçimlerde de halk oyu olarak yüzde 57,4’lük bir takviye buldu ve Seçiciler Heyeti’nde yüzde 86,1 oranla zaferine devam etti.

KENNEDY, YÜZDE 0,2’LİK HALK OYU ALMIŞTI

1960 yılında gerçekleştirilen 44. başkanlık seçimlerinde Demokrat John F. Kennedy, 34 milyon 226 bin 731 oy alarak Cumhuriyetçi Richard M. Nixon’un 34 milyon 108 bin 157 oyunu geride bıraktı. Kennedy, yalnızca 118 bin 574 oyla yani yüzde 0,2’lik bir farkla halk oylamasını önde tamamladı. Seçiciler Şurası’nda ise Kennedy, 303 oyla Nixon’un 219 oyunu geçerek başkanlık koltuğuna oturdu.

Richard M. Nixon, 1968’deki seçimlerde halk oylamasının yüzde 43,4’ünü kazanarak, Demokrat Hubert Humphrey’nin yüzde 42,7’sini geride bıraktı. Bu seçimde Nixon, 31 milyon 785 bin 480 oy alırken, Humphrey 31 milyon 275 bin 166 oy topladı ve ortalarındaki fark 513 bin 314 oy oldu. Seçiciler Heyeti’nde Nixon 301 oy, Humphrey ise 191 oy aldı.

Nixon, 1972 başkanlık seçimlerinde de halk oylamasının yüzde 60,7’sini kazanarak, Seçiciler Konseyi’nde yüzde 96,7’lik bir muvaffakiyet elde etti. Böylelikle, Nixon Cumhuriyetçi Partinin başkanlık seçimlerinde en yüksek halk oyu oranını almış oldu.

REAGAN, SEÇİCİLER KONSEYİNDE YÜZDE 97,6’LIK OY İLE SEÇİLDİ

1976 yılında gerçekleştirilen 48. başkanlık seçimlerinde Demokrat Jimmy Carter, 40 milyon 830 bin 763 oy alarak Cumhuriyetçi Gerald R. Ford’u 39 milyon 147 bin 793 oyla geride bıraktı. Seçiciler Konseyi’nde Carter, 297 oy toplayarak zaferini ilan etti, Ford ise 240 oyda kaldı.

1980 seçimlerinde Cumhuriyetçi Ronald Reagan, Seçiciler Şurası’nın yüzde 90,9’unu kazanarak büyük bir farkla başkanlık koltuğuna oturdu. Demokrat Jimmy Carter ise yalnızca yüzde 9,1’lik bir oranla seçimde başarısız oldu.

1984 yılında düzenlenen 50. başkanlık seçimlerinde Reagan rüzgârı devam etti; eski lider, halk oyu olarak yüzde 58,8, Seçiciler Şurası’nda ise yüzde 97,6 muvaffakiyet elde etti.

2000 yılında yapılan 54. başkanlık seçimlerinde Cumhuriyetçi George W. Bush, halk oyunun yüzde 47,9’unu, Seçiciler Konseyi’nde ise yüzde 50,4’ünü kazanarak başkanlık unvanını elde etti. Rakibi Demokrat Albert Nazaran Jr. ise halk oyunda yüzde 48,4, Seçiciler Konseyi’nde da yüzde 49,4 oranlarına ulaşmasına karşın, Bush Seçiciler Konseyi’nde 5 oy farkla galip gelerek lider oldu.

BUSH ÜZERE HALK OYU DÜŞÜK TRUMP, SEÇİCİLER KONSEYİNDE KAZANDI

Cumhuriyetçi Donald Trump, 2016 yılında gerçekleştirilen başkanlık seçimlerinde halk oyunun yüzde 46,2’sini kazanarak kıymetli bir muvaffakiyet elde etti. Rakibi Demokrat Hillary Clinton ise halk oyu bakımından Trump’ı geçerek yüzde 48,2’lik bir oranla seçimde öne çıktı. Lakin Seçiciler Heyeti’nde Trump, yüzde 56,9 oranıyla 304 oy elde ederken, Clinton sadece yüzde 43,1 oranında 227 oyda kaldı. Bu durum, Clinton’ın halk oylamasındaki başarısına karşın, Trump’ın Seçiciler Şurası’nda 74 oy farkla galip gelerek başkanlık koltuğuna oturmasına yol açtı.